به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم مسعود رضایی، پژوهشگر تاریخ معاصر روز سه‌شنبه ۲۹ آبان در نشست علمی "مذاکرات بدفرجام تاریخ معاصر ایران" که در موسسه فرهنگی- پژوهشی انقلاب اسلامی برگزار شد، با اشاره به قرارداد نفتی "دارسی" گفت: انگلیسی‌ها از سابق یعنی اوایل دوره قاجار، قدرت رشوه را فهمیده بودند و می‌دانستند که در ایران، رشوه چقدر اثرگذار است. بنابراین اصل قرارداد دارسی و رویتر هم خالی از رشوه نبود.

«شایانفر» از "قزل‌حصار" تا کیهان؛ مروری بر زندگی گنجینه اسرار انقلاب

وی ادامه داد: در آن زمان در ایران توجهی به اهمیت نفت وجود نداشت و انگلیسی‌ها از طرفی با استفاده از این ناآگاهی و با زشوه قرارداد بستند و به نفت رسیدند.

رضایی با بیان اینکه بعد از قرارداد دارسی، انگلیسی‌ها بزرگ‌ترین پالایشگاه نفت دنیا را در آبان ساختند تصریح کرد: این اقدام دقیقاً در راستای منافع آن‌ها بود. موج دوم مذاکرات نفت با انگلیس مربوط به زمانی است که رضاخان در سفر به آبادان متوجه می‌شود که انگلیسی‌ها منافع خوبی از نفت می‌برند و در نتیجه معترض می‌شوند.

پژوهشگر تاریخ معاصر با بیان اینکه مذاکرات جدید به سردمداری تیمورتاش آغاز شد، اظهار داشت: انگلیسی‌ها سال بعد با حیله، درآمد حاصل از فروش نفت را یک چهارم سال قبل اعلام می‌کنند. رضاخان یا از روی وابستگی به انگلیسی‌ها یا از روی نادانی محض، کل مذاکرات تیمورتاش با انگلیسی‌ها را داخل بخاری می‌اندازد.

رضایی با بیان اینکه پس از آن، مذاکره توسط هیئتی از نزدیکان رضاخان ادامه یافت که همه فراماسون بودند، خاطرنشان کرد: درنهایت مذاکرات منحر به قراردادی به مراتب بدتر از دارسی شد؛ به طوری که نفت ما را تا سال ۱۳۷۲ به انگلیس‌ می‌داد.

وی موج سوم مذاکرات را مربوط به ملّی شدن صنعت نفت دانست و اظهار داشت: از آنجایی که مصدق و کاشانی به شفاف نبودن متن قراردادهای قبلی و ترفندهایی که انگلیسی‌ها به‌کار می‌بردند آگاه بودند، بر روی موضوع ملّی شدن نفت تمرکز کردند.

این کارشناس تاریخ معاصر یادآور شد: انگلیسی‌ها بعد از ملی شدن صنعت نفت، منبع بادآورده‌ای را از دست داده‌ می‌دیدند. آن‌ها هیئت‌هایی را به ایران اعزام کردند و تلاش کردند ملی شدن نفت را دور بزنند.

رضایی به احاطه و اشراف مصدق نسبت به قراردادها و مسائل مالی اشاره کرد و اظهار داشت: مصدق همچنین خوبی از انگلیسی‌ها داشت بنابراین به طور تحسین‌برانگیزی در مقابل این خواسته انگلیسی‌ها مقاومت کرد. وی ادامه داد: محل سرزنش دکتر مصدق، زمانی است که به آمریکا اعتماد کرد و این به قیمت کل ماجرا تمام شد. اگر چه آمریکای آن زمان تازه وارد عرصه شده بود، اما انتظار این بود که مصدق، شناخت خوبی از آن‌ها داشته باشد و به آمریکایی‌ها دل نبندد.

پژوهشگر تاریخ معاصر تاکید کرد: در روزهای آخر و در حالی که آمریکا خودش مشغول طرح‌ریزی برای کودتا بود، مصدق به آن‌ها دل بست تا مقابل انگلیس بایستد. بنابراین موج سوم مذاکرات نفت هم تبدیل به مذاکرات بدفرجام می‌شود.