مدیریت بهتر پاندمی کرونا با تحلیل داده‌های آماری وزارت بهداشت
آمار و اطلاعات یعنی برنامه ریزی؛ داده های آماری بنیادی ترین اصل برای برنامه ریزی است و برنامه ریزی اساسی ترین شاخص برای مدیریت قلمداد می شود.

داشتن آمار دقیق و جست وجو در ارقام و اطلاعات، کار دولت ها را در برنامه ریزی آسان می کند و نیاز روز افزون دستگاه های برنامه ریزی کشور به آمار و اطلاعات، همگی نشانه آشکار نظم و برنامه ریزی جهان هستی است. هر نهاد و سازمانی برای نظم بخشیدن به امور داخلی و ارائه بهتر وظایف خود و رسیدن به موفقیت، به برنامه ریزی و آمارگیری نیاز دارد و واضح است که بدون در دست داشتن آمار کافی، دقیق و به‌هنگام، سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، تعیین اهداف، راهکارها، فعالیت‌ها و در نهایت ارزیابی نتایج مربوطه امکان‌پذیر نیست.

امروزه دانایی بشر منوط به داده ها و اطلاعاتی است که ماهیت سمت و سوی حرکت بشر را به طور کامل تغییر می‌دهند و جهانی فراروی ما است که همانا عصر اطلاعات گفته می شود. بدون کوچکترین تردیدی می‌توان تاکید کرد که در دنیای امروزی یکی از شاخص‌های ارزیابی توسعه کشورها داشتن نظام و فرایند کمی و کیفی فعالیت های آماری است.

با توجه به اهمیت این موضوع، اول آبان در تقویم رسمی کشور با نام روز ملی آمار و برنامه ریزی انتخاب شده و ۲۰ اکتبر مصادف با ۲۸ مهر ماه نیز روز جهانی بزرگداشت آمار در دنیا نامگذاری شده که از سال ۲۰۱۰ با به رسمیت شناختن این روز از سوی سازمان ملل متحد هر ۵ سال یکبار برگزار می شود. به همین مناسب ایسنا گفت و گویی با دکتر نصرالله ایران پناه- عضو هیات علمی گروه آمار دانشگاه اصفهان و عضو هیات مدیره انجمن آمار ایران در خصوص ضرورت آمار و برنامه ریزی انجام داده است که مشروح آن را در ادامه می خوانید:

ورود به قرن جدید با حکمرانی داده ها در نظام آماری نوین

ایران پناه، آمار و اطلاعات را یکی از اجزای اصلی و ضروری برای برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری‌ها و ارزیابی عملکردهای سطوح مختلف مدیریت عنوان کرد و گفت: سیاستگذاران، برنامه‌ریزان و کارشناسان برای تدوین راهبردها، سیاستگذاری و تعیین خط‌مشی، برنامه‌ریزی، نظارت، هماهنگی و هدایت برنامه‌ها و نیز فعالان اقتصادی برای شناسایی جایگاه و وضعیت کشور از نظر اقتصادی، به داده‌های آماری نیاز دارند، همچنین ارائه تصویر روشن و گویا از گذشته تا حال، پیش‌بینی وضعیت آینده و برطرف کردن نقاط ضعف موجود در بخش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مستلزم وجود داده‌های آماری دقیق، جامع و به روز است.

وی در خصوص تاریخچه این روز، توضیح داد: نامگذاری این روز در اول آبان به دلیل شروع اجرای سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن در آن تاریخ است. تاریخچه رسمی آمار در ایران به سال ۱۳۳۵ بازمی گردد که نخستین سرشماری در کشور انجام و پس از آن هر ۱۰ سال یکبار این سرشماری به روز می شود.

این استاد گروه آمار دانشگاه اصفهان، ادامه داد: در سال ۱۳۶۵ نخستین سرشماری بعد از انقلاب در ایران انجام و آخرین سرشماری انجام شده نیز در سال ۱۳۹۵ ثبت شده است.

ایران پناه با بیان اینکه به طور کلی داده‌های آماری بنیادی‌ترین اصل برای برنامه‌ریزی است و برنامه‌ریزی اساسی‌ترین ویژگی برای مدیریت قلمداد می‌شود، سه حلقه آمار و اطلاعات، برنامه‌ریزی و مدیریت را از حلقه‌های توسعه دانست و گفت: میزان توسعه یافتگی کشورها با کیفیت آمار و بهنگام بودن اطلاعات تولید شده، ارتباطی تنگاتنگ دارد.

وی با بیان اینکه رویداد ملی و جهانی بزرگداشت آمار در دنیا و ایران تقریبا مصادف شده است، اظهار کرد: شعار روز جهانی آمار برای سال ۲۰۲۰ «به هم پیوستن گیتی با داده‌هایی که می‌توانیم به آن‌ها اعتماد کنیم» و شعار ما در کشور « ورود به قرن جدید با حکمرانی داده ها در نظام آماری نوین» انتخاب شده است.

بدون آمار، برنامه ریزی امکان پذیر نیست

عضو هیات علمی گروه آمار دانشگاه اصفهان با تاکید بر اینکه بدون آمار، برنامه ریزی امکان پذیر نیست، به نقش آمار در زندگی روزمره اشاره کرد و افزود: آمار و برنامه ریزی از پایه ترین بخش زندگی افراد در خانواده گرفته تا سیاست های کلان کشور نقش موثر دارد. مدیران و سیاست گذاران بدون آمار و اطلاعات امکان برنامه ریزی و سیاست گذاری صحیح و درست نخواهند داشت.

ایران پناه تاکید کرد: نشان دادن اهمیت نقش آمار، آگاه‌سازی مدیران دستگاه‌های اجرایی نسبت به ضرورت استفاده از آمار در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌های خود و ارتقای سواد و آگاهی آماری در سطوح مختلف جامعه ضروری است و روز آمار، فرصت تقدیر و بزرگداشت از سهم علم آمار و آمارشناسان در توسعه جامعه است.

این استاد دانشگاه، تولید آمار، شاخص و نماگرهای قابل اعتماد و به موقع درباره سطح پیشرفت کشورها برای تصمیم‌گیری‌های آگاهانه سیاستی و پایش پیاده‌سازی اهداف توسعه‌ای را امری ضروری دانست و گفت: در حال حاضر بخشی از وظایف سازمان های مختلف تولید آمار سازمان خود است که به عنوان آمار ثبتی و رسمی می شناسیم، در این بین بخشی از آمار که قابل ارائه و عرضه است گزارش می شود و بخش دیگری از اطلاعات محرمانه در سازمان باقی می ماند.

عدم یکپارچه سازی آمار در سازمان های مختلف، چالش پیش روی نظام آماری کشور

وی در خصوص چالش های پیش روی نظام آماری کشور، گفت: در حوزه آمار کشور چالش هایی وجود دارد، ضمن اینکه پیشرفت های قابل توجهی نیز انجام شده و در جهت بهبود هرچه بهتر روش های آماری و نزدیک شدن به رویکردهایی که در کشورهای پیشرفته در این حوزه استفاده می شود، گام های مناسبی برداشته شده است.

ایران پناه خاطرنشان کرد: در ابتدا باید مشخص شود که تولید آمار در یک نظام یکپارچه صورت می گیرد یا هر سازمانی متولی کار خود است و به دیگر سازمان ها کاری ندارد؟

وی اضافه کرد: متاسفانه یکپارچگی در این بخش انجام نگرفته و سازمان های مختلف آمارهای متفاوت دارند و این موازی کاری ها موجب اضافه کاری و هدر رفت بودجه خواهد شد که اگر نظام یکپارچه آماری صورت گیرد و یک نهاد، متولی نظارت بر این امر شود، جلوی بسیاری از موازی کاری ها و هدر رفت منابع و هزینه ها گرفته می شود.

به گفته این استاد دانشگاه اصفهان، دستگاه هایی که به صورت سنتی به این کار می پردازند، با هدر رفت بودجه و اتلاف نیروی انسانی و کاهش میزان دقت در آمارگیری روبه رو هستند و نکته مهم موازی کاری هایی است که در بین سازمان های مختلف وجود دارد و باید از انجام آن جلوگیری شود.

عضو هیات علمی گروه آمار دانشگاه اصفهان موضوع چالش برانگیز دیگر در این حوزه را حرکت نظام آماری سنتی به سمت نظام آماری نوین دانست و گفت: اکنون در مرحله جمع آوری داده ها و تولید آمارهای رسمی به روزرسانی انجام می شود و از مباحث جدید روز برای تولید آمار استفاده می شود.

ضرورت تحلیل آمار در پژوهشکده ها و مراکز تحقیاتی

ایران پناه، نمونه این موضوع را در شیوه سرشماری سال ۱۳۹۵ اعلام کرد و گفت: سرشماری سال ۱۳۹۵ با ابزار به روز و با بهره وری بهتری نسبت به دوره های قبل انجام شد. به گونه ای که در این سرشماری برای نخستین بار از مشارکت اینترنتی استفاده شد و پرسشگران به جای استفاده از کاغذ از تبلت استفاده کردند که این موضوع با دقت بالاتر، کاهش هزینه و نیروی انسانی و کاهش دور ریختن کاغذ همراه بود.

وی تصریح کرد: در سال ۱۳۹۵ اتفاق خوب مشارکت حدود ۴۵ درصد مردم در شیوه ارزیابی اینترنتی بود که حتی در پیش بینی های مرکز آمار نیز این رقم پیش بینی نشده بود و از بسیاری از کشورهای پیشتاز آمار نیز این مشارکت بالاتر بود به گونه ای که در آخرین سرشماری در کشور ژاپن مشارکت اینترنتی مردم ۳۷ درصد بوده است.

به گفته ایران پناه، در آخرین سرشماری ایران، مناطق روستایی بیشتر مشارکت را داشتند و میزان مشارکت در تهران به علت گرفتاری افراد کمتر بوده است که نکته ای حائز اهمیت است.

عضو هیات مدیره انجمن آمار ایران چالش دیگر نظام آماری کشور را نبود پژوهشکده های تحلیل کننده آمار دانست و گفت: تحلیل داده های آماری در دنیا رایج است و مباحث جدید در مرحله تحلیل داده ها انجام می شود و علم داده ها، هوش مصنوعی، شبکه های عصبی و یادگیری آماری از جمله مباحثی است که در کل دنیا استفاده می شود و نظام آماری نوین در هر دو مرحله جمع آوری و تولید آمار و تحلیل از این مباحث استفاده می کند که متاسفانه در ایران کمتر به این موضوع پرداخته می شود.

لزوم وجود پژوهشگاه تحلیل آمار وزارت بهداشت در شرایط کرونا

ایران پناه ادامه داد: متاسفانه سازمان ها ظاهرا تنها بخش آماربرداری ها را ثبت می کنند و در زمینه تحلیل داده ها کاری انجام نمی دهند، در حالی که در دنیا کشورهای پیشرفته با تحلیل داده های جمع آوری شده برای برنامه ریزی بهتر امور جاری کشور استفاده می کنند.

وی نبود ارتباط درست، مستمر و نظام مند بین مراکز تولید آمار و نهادهای تحقیقاتی و پژوهشی مانند دانشگاه ها و انجمن های علمی از جمله انجمن آمار ایران را دلیل فقدان این تحلیل های آماری دانست و گفت: متاسفانه از یک سو این ارتباط ضعیف است و دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی با سازمان ها ارتباطی ندارند و از سوی دیگر نیز استقبال سازمان ها وجود ندارد.

ایران پناه اضافه کرد: البته برخی مراکز آماری در کشور دارای پژوهشکده هستند، برای مثال مرکز آمار ایران و یا قوه قضاییه پژوهشگاه دارند و مکلف هستند از اطلاعات و تولید آمار خود استفاده کند، اما نکته مهم کم بودن این گونه پژوهشکده ها در کشور و ارتباط ضعیف آنها با سازمان ها است.

در ایران ارتباط آمار با دیگر رشته ها بسیار کم است

وی تاکید کرد: در سال جاری با توجه به تحولات جهانی، ضرورت گفت‌وگو در باب آمار بیش از پیش نمایان شده است. در سالی که گذشت، همه‌گیری کووید-۱۹ باعث توجه بیشتر عموم مردم و به‌خصوص پژوهشگران نسبت به موضوع صحت داده‌های رسمی و لزوم بهره‌گیری از داده‌های قابل اعتماد شده است و در این زمینه نقش تحلیل های آماری در برنامه ریزی های مناسب بیش از پیش نمایان است.

مدیر سابق خانه آمار اصفهان اظهار کرد: در حال حاضر در شرایط کرونایی کشور، وزارت بهداشت بخش تولید آمار دارد و اگر پژوهشکده ای در کنار آن تحلیل این داده ها را انجام دهد، کاربردی است و در برنامه ریزی برای کنترل این بیماری موثر خواهد بود.

ایران پناه با تاکید براینکه وزارت بهداشت نیاز به چنین پژوهش و تحقیقی که داده های چند ماه اخیر بیماری را مورد تحلیل قرار دهد، دارد، خاطرنشان کرد: اگر عوامل موثر در مرگ و میر را شناسایی کنیم و ریز اطلاعات در اختیار داشته باشیم، برنامه ریزی برای کنترل همه گیری جنبه کاربردی تری خواهد داشت، اما متاسفانه اغلب، برخی آمار محرمانه در نظر گرفته می شود و ریز اطلاعات در اختیار تحلیل گران قرار داده نمی شود. در کشور ما از این دست تحقیقات کم است.

وی با تاکید بر اینکه تحلیل داده های آمار می تواند بر سلامت مردم و مباحث پزشکی بهداشتی تاثیر داشته باشد، یادآور شد: تحلیل داده های آماری از بررسی وضعیت آموزشی و ارزیابی سمت و سوی جمعیت و نرخ رشد جمعیتی گرفته تا اوضاع فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی افراد تاثیر دارد که نهادهای مختلف می توانند برای برنامه ریزی و تصمیم گیری های خود از آن بهره بگیرند.

آمار، علم انجام امور دیگر است

ایران پناه با بیان اینکه آمار علم انجام امور دیگر است، از ارتباط تنگاتنگ آمار با دیگر رشته ها خبر داد و گفت: متخصصان آمار غیر از اینکه با سازمان ها به صورت تجربی ارتباط دارند، خود درس آمار نیز در رشته های مختلف کاربرد دارد. در رشته هایی که تصورش هم سخت است، آمار دخیل است. در رشته های مهندسی و فنی گرفته تا رشته های مختلف تربیت بدنی، پزشکی و حتی رشته های علوم انسانی و حتی رشته های شیعه شناسی و باستان شناسی واحدهای آمار گنجانده شده است.

وی افزود: اساتید رشته آمار در دانشگاه ها بیشتر از اینکه در گروه خودشان باشند، در رشته های دیگر حضور دارند و رشته های تحصیلات تکمیلی برای نوشتن پایان نامه حتما به تحلیل آماری نیاز دارند. ضمن اینکه کتاب های مختلف آمار در رشته های مختلف ورزشی، نجوم و موسیقی وجود دارد و کاربرد آمار در اقتصاد نیز اثبات شده است.

عضو هیات مدیره انجمن آمار ایران دیگر چالش پیش روی آمار در کشور را که البته در حال برطرف شدن است، استفاده کشورهای موفق از نظام رصد و آمارگیری افراد از طریق کد شناسایی و کد ملی عنوان کرد و گفت: اوضاع و احوال یک فرد را می توان از لحاظ آموزشی، پزشکی، ثبت مدارک بانکی و مباحث اقتصادی به راحتی با دقت و سرعت بیشتر و کم خرج تر پیگیری کرد.

عدم شناخت از رشته آمار، دلیل استقبال کم در دانشگاه

ایران پناه اضافه کرد: کشورهایی مانند آمریکا، کانادا، کشورهای اروپایی و برخی کشورهای آسیای شرقی و حتی ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس نیاز به مراجعه و پرسش آمارگر در نظام نوین آماری ندارند و در این کشورها نظام آماری از ما جلوتر است.

وی ابراز امیدواری کرد؛ با حرکت ایران به سمت روش های نوین آماربرداری، شاید دیگر نیاز به سرشماری مراجعه ای نباشد و اطلاعات به صورت اتوماتیک و نظام یکپارچه که در دنیا در حال انجام است، در سرشماری سال ۱۴۰۵ استفاده شود.

عضو هیات مدیره انجمن آمار ایران در خصوص چالش های پیش روی یک دانش آموخته آمار در کشور، گفت: در وهله نخست، چالش مهم کشور این است که دانش آموزان، خانواده ها و حتی آموزش و پرورش نسبت به رشته آمار شناخت و آگاهی کافی ندارند و براساس آمار موجود، اقبال دانش آموزان به سمت رشته های علوم پایه و ریاضی در چند سال اخیر حتی نسبت به رشته های علوم انسانی کمتر شده است.

این استاد دانشگاه گفت: خانواده ها می خواهند فرزندانشان پزشک شوند، اما آمار این را نشان نمی دهد و خانواده ها به این آمار برای برنامه ریزی نوجوانان خود توجه نمی کنند. متاسفانه استقبال خانواده ها کم است و علت عدم شناخت خانواده ها و حتی آموزش و پرورش است.

بیشتر از اینکه آمارشناس تربیت کنیم، آماردان تربیت می کنیم

وی همچنین گفت: در اینکه بتوانیم یک دانش آموخته خوب تربیت کنیم نیز فاصله وجود دارد و شاید دلیل این ضعف این است که در محیط های آموزشگاهی بیشتر از اینکه آمارشناس تربیت کنیم، آماردان تربیت می کنیم و بیشتر از اینکه به جنبه های کاربردی آمار بپردازیم، به جنبه های محض و آموزش های تئوری آن می پردازیم.

ایران پناه با بیان اینکه البته سرفصل های دروس در حال تغییر است، ابراز امیدواری کرد؛ با تربیت دانش آموخته های موفق در رشته آمار، اشخاصی کاربلد که علاوه بر دانش، به مسائل کاربردی مسلط هستند تربیت کنیم تا با ورود به صنعت موجب رشد و ارتقا سازمان های مختلف شوند.

وی با تاکید براینکه از مسایل آماری پیشرفته برای تولید بهتر در صنایع مختلف می توان استفاده کرد، تصریح کرد: رشته های بین رشته ای آمار در دنیا وجود دارد و در ایران ارتباط آمار با دیگر رشته ها بسیار کم است.

← لطفاً ثبت‌نام کنید یا واردشوید و نظر خود را اضافه کنید.