این روزها که سلامت دنیا در گرو اعتماد مردم به رسانه و اخبار منتشر شده از سوی آن است، گویی وظیفه‌ای سنگین‌تر از قبل بر دوش فعالان این عرصه گذاشته شده است. روزهای کرونایی که مردم را به سمت رسانه و اخبار منتشر شده از سوی آن سوق داده است و مردم اخبار را پیگیری می‌کنند و اینکه رسانه است که در حال فرهنگ‌سازی برای رعایت پروتکل‌ها است تا شاید راهی برای خلاصی از این مخمصه پیدا شود اما آنچه که این روزها راه رفتن بر تیغ رسانه را سخت کرده، بعضی اخبار منتشر شده است که بلافاصله تکذیب شده یا نسبت به صحت آن ابراز تردید می‌شود.

«واکسن کرونا ساخته شد»، «روزانه صدها هزار نفر بر اثر کرونا می‌میرند»، «کرونا دروغ قرن است»، «سلبریتی یا هنرپیشه‌ای کرونا گرفته و بدحال است، برای او دعا کنید» و ... از نمونه اخباری است که در این ایام هر روز بازنشر می‌شود و به نوعی باعث آزار روحی و روانی مخاطب می‌شود. آنچه که در چند روز گذشته فضای مجازی کشور را تحت‌الشعاع قرار داد، ابتلای یکی از هنرمندان کشور به کرونا بود که بعد از چند ساعت از انتشار خبر، موارد ذکر شده تکذیب شد تا بار دیگر نقش رسانه در اعتمادسازی در جامعه و توجه به سلامت روانی جامعه بیش از پیش مدنظر قرار گرفت.

در اخبار منتشر شده، حال مهران رجبی بازیگر سینما و تلویزیون که این روزها برای حضور در نقش پدربزرگ شهید شهریاری در زنجان به سر می‌برد، وخیم اعلام شد و بلافاصله تهیه‌کننده سریال شهید شهریاری در اینخصوص به ایسنا می‌گوید: حال عمومی مهران رجبی خوب است.

مصطفی علمی‌فرد در رابطه با وضعیت سلامتی مهران رجبی اظهار می‌کند: مهران رجبی نقش پدربزرگ شهید شهریاری را ایفا می‌کند و مقرر شده بود هفته گذشته به زنجان بیاید و دقیقا در روزی که باید به زنجان می‌آمد، اعلام کرد که کمی کسالت دارد که احتمال سرماخوردگی داده شد.

این فعال رسانه‌ای با بیان اینکه برنامه‌ریز، به این هنرمند گفته بود که به خاطر کسالت می‌تواند چند روز دیرتر به زنجان بیاید، می‌افزاید: آقای رجبی صبح روز دوشنبه هفته گذشته با تب و لرز به زنجان آمد که بخش تولید به خاطر مساعد نبودن حال، وی را برای بررسی به بیمارستان بردند که وی به عصر همان روز به بیمارستان امام‌حسین (ع) منتقل و سی‌.تی.‌اسکن انجام شد.

تهیه‌کننده سریال شهید شهریاری تصریح می‌کند: روز سه‌شنبه و چهارشنبه تست‌های تکمیلی انجام و ابتلا وی به بیماری کرونا تشخیص داده شد ولی خوشبختانه بر اساس اظهارنظر پزشکان فقط ۵ درصد ریه‌های مهران رجبی درگیر این بیماری شده است.

علمی‌فرد یادآور می‌شود: در حال حاضر حال عمومی مهران رجبی خوب بوده، به طوری که سرفه و تنگی نفس ندارد و به دستگاه اکسیژن نیز وصل نیست و کارهای روزمره خود را خودش انجام می‌دهد. دوره درمان باید طی شود که زمان حدودا دو هفته‌ای است تا بتواند به محل کار خود بازگردد.

وی با اشاره به انتشار خبر نادرست در رابطه وضعیت سلامت مهران رجبی، خاطرنشان می‌کند: پزشک معالج وی با هیچ رسانه‌ای مصاحبه نکرده بودند، بلکه نقل قولی از رجبی انجام شده بود و این خبر نادرست حتی خانواده ایشان را نیز نگران کرده بود.

رسانه سالم؛ شرط سلامت جامعه

رسانه سالم، صادق و قوی می‌تواند شرط سلامت یک جامعه باشد. رسانه باید سالم باشد، خودش را وامدار کسی نداند، صادق باشد و هیچ دروغی نگوید. رسانه یکی از ارکان ایجاد سلامت روان در جامعه است. انتشار خبری که باعث می‌شود در گام نخست، خانواده این بازیگر به ‌شدت مضطرب شده و پیگیر احوال وی شود ولی نکته دردناک تکذیب وخامت حال این بازیگر است که باعث می‌شود که مخاطب در سردرگمی صحت یا تکذیب خبر قرار گیرد و با خود بگوید رسانه‌ای که اخبار نادرست منتشر کرده، پس می‌تواند آمار نادرست در رابطه با این بیماری نیز ارائه ‌دهد. یا دیگر به حرف‌هایی که از طریق رسانه به‌عنوان تریبون قوی برای آگاه‌سازی ارائه می‌شود، بی‌توجهی می‌کند و زنگ خطر برای سلامت جامعه در این شرایط به صدا در می‌آید.

صداقت ناظر بر اخلاق حرفه‌ای در عرصه خبر است و شفافیت ناظر بر وظیفه و کارکرد و نقش‌آفرینی یک رسانه در جامعه است. اگر بپرسیم چرا مردم به رسانه‌ها مراجعه می‌کنند، یکی از نخستین و مهم‌ترین پاسخ ها، تلاش آن‌ها برای ابهام‌زدایی در مورد مسائل و موضوعات مورد علاقه یا سئوال و انتظار از رسانه برای شفاف‌سازی درباره آن‌ها است، از همین جا است که نقش کلیدی و حیاتی رسانه‌ها به‌عنوان رکن چهارم مردم‌سالاری آغاز می‌شود. رسانه‌ها برای انجام این وظیفه که مورد انتظار و خواست مخاطبان است باید مانند نورافکنی عمق تاریکی‌ها و تاریک‌خانه‌ها را روشن کنند و در جست‌وجوها، تلاش‌ها و پیگیری‌های متعهدانه، حقیقت و واقعیت را شفاف و عریان پیش روی مخاطبان قرار دهند.

قوانین، ابزارها و الزامات حکومتی و حاکمیتی نیز باید در خدمت این کند و کاو و جست‌وجوی متعهدانه و قانونمندانه رسانه‌ها قرار گیرد و از این جهد و تلاش حمایت کند؛ چراکه هر اندازه فضا برای روشنگری و شفاف‌سازی توسط رسانه‌ها مطلوب‌تر باشد، میان‌برها، نقاط کور و کوره‌راه‌هایی که مفسدان و بی‌اخلاقان از این طریق به راهزنی‌ها و دستبردهای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و … می‌پردازند و سرمایه‌های مادی و معنوی جامعه را به تاراج می‌برند، بسته می‌شود. درباره ضرورت التزام رسانه‌ها به دو مؤلفه صداقت و شفافیت بیش از ۷۰ سال است که در بیشتر رسانه‌های دنیا مطرح است. البته ممکن است در سایر جاهای دنیا با عناوین دیگری مطرح باشد. یعنی به جای شفافیت، عینیت را به کار ببرند.

صداقت و شفافیت جزو اصول اولیه روزنامه نگاری است. همان گونه که می‌گویند خبر باید دارای ارزش‌های خبری و عناصر شش‌گانه باشد، عینیت و واقع‌گرایی و شفافیت و صداقت هم باید در ارائه خبر مد نظر قرار گیرد. همان‌گونه که در تنظیم خبر دو اصل دقت و سرعت از ویژگی‌های خبرنویسی است، صداقت و شفافیت نیز از اصول اولیه کار در مطبوعات و رسانه‌ها است اما متاسفانه در حال حاضر در بسیاری از رسانه‌های ما اعم از تصویری، نوشتاری، سایت‌ها و خبرگزاری‌ها این دو اصل صداقت و شفافیت مد نظر قرار نمی‌گیرد.

وقتی در تعریف خبر می‌گوییم خبر، گزارش عینی از واقعیت‌ها است، در واقع این همان اصل مسلم شفافیت و صداقت است. وقتی می‌خواهیم عینیت‌گرایی داشته باشیم باید آنچه را که واقعیت مسئله است عنوان کنیم؛ چراکه در غیر این صورت خبر ما ارزش خبری نخواهد داشت و مورد توجه مردم هم نخواهد بود و اعتماد آن‌ها را سلب می‌کند. ممکن است رسانه جایی نتواند راست بگوید ولی دروغ نگوید اما مرگ یک رسانه وقتی است که متهم به دروغ‌گویی شود. علاوه بر این رسانه باید کار خود را بشناسد، قوی باشد و کار درست و صحیح انجام دهد و هیچ عاملی همانند رسانه این قدرت را ندارد که بتواند جامعه را به سلامت سوق دهد.

شایعه؛ تیر خلاص سلامت روان جامعه

قدرت شایعه با توجه به ماهیت، گستردگی و قدرت تاثیرگذاری آن در بین گروه‌های مختلف مردم به گونه‌ای است که می‌تواند اضطراب اجتماعی را افزایش و میزان بهره‌وری و تولید را کاهش داده و چرخه اقتصاد را فلج کند و اعتبار اجتماعی افراد یا نهادها و سازمان‌ها و موسسات را خدشه‌دار سازد و بی‌اعتمادی و بدبینی و سوءظن و سستی باورها را نسبت به سلامت اشخاص و واقعیت‌ها و پدیده‌های مختلف جامعه رواج دهد.

بعضا یک شایعه به طور فوق‌العاده‌ای قوت می‌یابد، آن‌چنان در اذهان آحاد مردم رسوخ می‌کند که اطلاعیه و توضیحات منابع رسمی دولتی هم به سهولت نمی‌تواند آن را تکذیب کند و از افکار مردم خارج کند. گرچه انتشار شایعه در هر زمان و در هر شرایط و موقعیت اجتماعی می‌تواند نشانی از یک مشکل روانی - ‌اجتماعی در ابعاد مختلف باشد اما رواج شایعه در بحران‌های سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی فوق‌العاده قابل توجه است. فی‌المثل در دوران کنونی که جامعه با بیماری غلام‌گیر کرونا دست به گریبان است، شایعات می‌تواند موجبات ضعف روحیه آحاد جامعه شده و بیماری‌هایی همچون افسرگی و اضطراب را تشدید کند.

یک کارشناس روان‌شناسی بالینی در این رابطه می‌گوید: رسانه‌ها باید به این نکته توجه داشته باشند که در مواجهه با بیماری کرونا با شایعه‌سازی نظم درونی و سلامت جامعه را تهدید نکنند. همه ما به عنوان سفیران سلامت در برابر سلامت فرد، خانواده و جامعه مسئولیت داریم و نباید با شایعه‌پراکنی از بیماری کرونا یک غول درست کنیم. موضوع بار روانی کرونا ویروس خطرناک‌تر و آسیب‌زننده‌تر از خود بیماری است.

لیلا تاران با اشاره به اخبار چند روز گذشته که فضای مجازی استان و کشور را تحت‌الشعاع قرار داده بود، می‌گوید: مخاطب در اخبار می‌خواند که هنرپیشه‌ای که از وی ذهنیت خوبی دارد، دچار بیماری شده و حال وی وخیم است؛ بلافاصله با وی همزادپنداری کرده و دچار اضطراب می‌شود و مستمر پیگیر اخبار در این رابطه شده، ناخواسته خود را در طوفان خبری قرار داده و اضطراب وی تشدید می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه باید سعی شود در اخبار در کنار اطلاع‌رسانی درست برای مقابله با کرونا، این بیماری را با استرس، وحشتناک و بزرگ نکنیم، ادامه می‌دهد: استرس روانی موجب تضعیف سیستم بدنی میشود و باید سعی کنیم اخبار را از منابع موثق پیگیری کنیم تا دچار استرس‌های روانی کاذب نشویم. فراموش نکنیم کودکان و فرزندان در خانواده‌ها شنوندگان و شاهدان رفتارهای ما هستند و باید مواظب باشیم تا عملکرد اجتماعی آن‌ها دچار اختلال نشود.

این کارشناس روان‌شناسی خاطرنشان می‌کند: تلقین‌پذیری مثبت، سیستم دفاعی بدن را در مقابله با بیماری‌ها تقویت می‌کند و موجب خواهد شد بر بیماری پیروز شویم. مهم‌تر از همه اینکه اعتماد به نفس داشته باشیم و از دامن زدن به شایعات خودداری کنیم تا استرس روانی در جامعه ایجاد نشود.

رسانه و مدیریت

رسانه در شرایط دشوار کرونایی باید مدیریت شود و مقابله با شایعات بی‌اساس از ضرورت‌های اجتناب‌ناپذیر در این عرصه است. فضای مجازی و مراقبت از تعمیم شایعات و اخبار ناآگاهانه و ضرورت تولید محتوا و نیز آموزش در بحران کرونا باید در این ایام جدی گرفته شود.

در روزگار خانه‌نشینی مردم، به منظور امیدبخشی و تاب‌آوری مردم خانه‌نشین، رسانه‌های جمعی از جمله تلویزیون، رادیو و فضای مجازی این مسئولیت اجتماعی را دارند که ضمن آموزش و آگاه‌سازی و شاد نگه داشتن مردم، از شدت بمباران منفی اطلاعات که توسط افراد ناآگاه انجام می‌شود، بکاهند و محتوای خوب، مفید و نشاط‌آفرین تولید کنند.

مرورگر شما از ویدئو پشتیبانی نمی‌کند.فایل آن‌را از اینجا دانلود کنید: video/mp۴