کرونا ویروس، حالا نامی آشناست که شب و روزمان را به هم دوخته و زمین و زمان‌مان را غرق کرده است. آن‌هایی که دستی در علم ژنتیک دارند، می‌گویند کووید ۱۹ صدایش کنید؛ چند وقتی است که این ویروس، میهمان روزمرگی‌هایمان شده و ظاهراً هم قصد رفتن ندارد. کووید ۱۹، اهل ووهان چین است و اندکی از تولدش می‌گذرد. تقریباً یک ماهی می‌شود که دَر خانه‌هایمان را زده و پای سفره جان‌مان نشسته است.

در فرهنگ ما ایرانیان، وقتی مسافری به دیدارمان می‌آید، سوغاتی که از یک شهر، روستا یا منطقه‌ای خریداری کرده به آشنایان خود هدیه‌ می‌دهد و کووید ۱۹ نیز برای‌مان سوغاتی آورده است.

نمی‌دانم کووید ۱۹ در معده یک چینی خفاش‌خوار متولد شده یا به دست بشر ساخته‌ شده است. حمله بیولوژیک است یا یک جهش ژنی در بدن انسان، ولی می‌دانم که این ویروس کوچک، جهانگرد بزرگی است و بیش از ۲۰۰ کشور دنیا را با چشمان خود دیده و شکمی دارد که با کشتن هزاران نفر در جهان، هنوز اشتهایش کور نشده است. ویروس شناسان می‌گویند که اندازه آن بین ۳۰۰ - ۲۰۰ نانومتر است و این میهمان ناخوانده، آن‌قدر ریز است که برای دیدن آن، نوع خاصی از میکروسکوپ الکترونی نیاز است.

به گزارش ایسنا، فارغ از تب و مشکلات ریوی که کرونا برای انسان‌ها ایجاد کرده، مراکز اداری، رفاهی و آموزشی را نیز به تعطیلی کشانده است. به قولی کرونا جهان را قرنطینه کرده و زندگی عادی بشر را مختل ساخته است. در اکثر از کشورها برای مقابله با کرونا قوانین رفت‌وآمد وضع شد و حتی با افراد که در خیابان‌ها حاضر شوند، برخورد قانونی انجام می‌دهند.

در ایران نیز تمام فعالیت دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی، با تصمیم ستاد مبارزه با کرونا به حالت تعلیق در آمدند و در این مدت، آموزش از راه دور از جانب مسئولان تصمیم‌گیر، توصیه و پیگیری شده است. آموزش از راه دور، مبتنی بر زیرساخت‌های IT کشور است و چند سالی می‌شود مراکزی ازجمله دانشگاه پیام نور از آن استفاده می‌کنند.

البته این بحث آموزش از راه دور مختص سیستم آموزش کشورمان نیست و در کشورهای اروپایی از این روش آموزشی استفاده می‌کنند. مدیرکل آموزش از راه دور وزارت آموزش‌وپرورش (شنبه ۲۰ مهر ۱۳۹۸)، از وجود ۱۶۱۵ مدرسه با آموزش از راه دور که شامل ۷۴۳ مدرسه دخترانه و ۸۷۲ مدرسه پسرانه می‌شد خبر داده بود. آموزش الکترونیکی یا مجازی به‌عنوان یکی از روش‌های آموزش از راه دور بعضی از دانشگاه‌های دولتی نیز انجام می‌شود. پذیرش دانشجو در این روش از طریق کنکور و بر اساس سوابق تحصیلی و برای مقاطع تحصیلی کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد صورت می‌پذیرد.

با گسترش شیوع کرونا در کشور و تمدید تعطیلی مراکز آموزشی و علمی تا پایان فروردین ماه ۹۹، تمامی کلاس‌های تئوری دانشگاه‌ها ازجمله دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) به‌صورت مجازی برگزار خواهد شد؛ در این میان نیز، برخی از اساتید دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) با آموزش از راه دور در دانشگاه مادر استان قزوین مخالف هستند و برای این مخالفت، دلایلی نیز ارائه داده‌اند. با دو تن از اساتید این دانشگاه به‌عنوان منتقد و موافق این طرح آموزشی به گفتگو می‌نشینیم.

آموزش مجازی به روش آفلاین

دکتر حسین قاسم‌زاده عضو هیئت‌علمی و مدیر گروه شیمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) با اشاره به اینکه آموزش مجازی بسیار مفید و کاربردی است، می‌گوید: آموزش مجازی در دنیا به دو صورت آنلاین (برخط) و آفلاین اجراء می‌شود، با توجه به اینکه تمامی دانشجویان ممکن است در یک ساعت خاص، دسترسی به اینترنت پر سرعت و کامپیوتر مناسب نداشته باشند، به نظر می‌رسد ارائه آفلاین آن مشکلات کمتری داشته باشد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) خاطرنشان می‌کند: از مهمترین فواید دروس مجازی می‌توان به ارائه بهتر و قوی‌تر دروس به دلیل عمومی شدن آن توسط اساتید، قابلیت مرور درس ارائه‌شده توسط استاد در هر زمان که دانشجو فرصت و حوصله مناسبی داشته باشد و قابلیت استفاده از دروس اساتید مختلف توسط دانشجویان اشاره کرد. هم‌چنین اتلاف وقت و هزینه دانشجویان به حداقل رسیده است. بسیاری از اوقات دانشجو صرف رفت و آمد و انتظار جهت تشکیل کلاس‌هایی که گاهاً با فاصله زمانی زیادی از هم ارائه شده بودند، می‌شد.

وی ادامه می‌دهد: هم‌چنین با استفاده از آموزش از راه دور، دیگر شاهد مشکلاتی مانند تداخل در کلاس‌ها، پربودن ظرفیت کلاس‌ها، و غیبت و تأخیر دانشجو نخواهیم بود. هم‌چنین مشکل تغذیه دانشجویان نیز برطرف شده است، همه می دانیم که تغذیه در منزل، همواره بهتر و سالم‌تر از محیط‌های بیرون است. از طرف دیگر مشکلات رفت و آمد دانشجویان نیز برطرف شده است. عده زیادی از دانشجویان دانشگاه امام خمینی (ره) که از تهران به قزوین رفت و آمد داشتند، دیگر دچار حوادث احتمالی جاده‌ای نمی‌شوند.

دکتر قاسم‌زاده با تأکید بر اینکه اگر آموزش مجازی درست اجرا شود، کیفیت آن از آموزش حضوری بیشتر است، اضافه می‌کند: بسیاری از دانشگاه‌های درجه‌یک در دنیا، آموزش مجازی دارند و مدارک معتبر ارائه می‌دهند. کیفیت آموزشی حاصل تلاش استاد و دانشجو است و همه باید تلاش کنیم هرروز این کیفیت بالاتر برود.

آموزش از راه دور تنها در شرایط بحران لازم است

دکتر رحمان بیکس عضو هیئت‌علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) بابیان اینکه من مخالف این روش نیستم اما معتقدم انتقادات زیادی به آن وارد است، اظهار کرد: تجربه مؤسسات آموزش مجازی نشان داده است که این نوع آموزش آنچنان کارآمد نیست و در چند سال گذشته شاهد بودیم که این مؤسسات آموزشی در کشور تعطیل شده و یا در حال تعطیلی هستند. اگر آموزش مجازی کارآیی لازم را داشت، نیاز به‌صرف هزینه گزاف در مراکز علمی و آموزشی دنیا نبود و متولیان امر می‌توانستند چند عدد فیلم را ضبط و کلاس رفع اشکال آن را به صورت مجازی برگزار کنند.

وی ادامه داد: مطمئناً آموزش مجازی در این شرایط یکی از راه‌های مؤثر برای کاهش تماس افراد با یکدیگر است و من نیز در شرایط موجود از این روش به طور کامل استقبال می‌کنم؛ اما آموزش از راه دور نباید به‌عنوان یک روش طولانی‌مدت مدنظر قرار گرفته شود. آموزش مجازی به شرطی می‌تواند مفید باشد که زیرساخت‌های مناسبی ازجمله امکان شرکت کردن دانشجویان در مباحث کلاس و ارتباط کامل میان مدرس و دانشجویان رعایت شود. متأسفانه در سامانه‌های آموزش مجازی موجود این ارتباط عمدتاً ناقص و در عمل یکطرفه است.

این عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام خمینی (ره) خاطرنشان می‌کند: ماهیت رشته را نیز در آموزش مجازی باید لحاظ کرد به عنوان مثال در رشته شیمی دروسی هستند که برای بیان مطلب نیاز به استفاده از مدل‌های مولکولی سه‌بعدی دارند و در کنار آن باید از دانشجویان بازخورد دریافت کرد و بسته به نوع بازخورد و مشکلات دانشجو، توضیح مناسبی ارائه داد تا انتقال مطلب به طور کامل صورت بگیرد.

به گزارش ایسنا، عدم برگزاری کلاس‌های آزمایشگاهی که بخش قابل توجهی از دروس رشته‌های علوم پایه و فنی مهندسی را شامل می‌شوند، از چالش‌های پیشروی این نوع آموزش است. قطع و وصل شدن اینترنت و مشکلات مربوط به سرور و نرم افزارهای سامانه آموزش مجازی هم از مواردی هستند که در فرایند ارائه دروس به صورت مجازی با آنها درگیر خواهیم شد. آموزش از راه دور جزو روش‌های مدرن آموزشی است اما باید زیرساخت‌های مناسبی نیز برای آن فراهم شود. برخی از دانشجویان و دانش‌آموزان ساکن مناطق محروم در کشور هنوز دسترسی کاملی به اینترنت و امکانات مورد نیاز دیگر را ندارند و از این نوع آموزش نمی‌توانند استفاده کنند.

وی افزود: من از بابت افت کیفیت آموزشی دانشجویان نگرانی بسیاری دارم و معتقدم تأثیر آن تنها مختص این ترم نبوده و جبران آن شاید خیلی سخت و بعضاً خیلی هزینه‌بر باشد. به این نکته نیز باید اشاره شود که با وجود اصرار به رعایت اصول فاصله اجتماعی، برخی از دانشجویان اصل در خانه ماندن را جدی نمی‌گیرند و حتی برخی از آن‌ها شاغل بوده و روزانه به سرکار می‌روند. در چنین شرایطی، کارآیی این نوع آموزش در کنترل شیوع ویروس کرونا با چالش جدی مواجه است.

رحمان بیکس خاطرنشان کرد: در نهایت این نکته را نیز باید در نظر گرفت که بخش کثیری از دانشجویان تحصیلات تکمیلی علاوه بر دروس تئوری، نیازمند حضور در آزمایشگاه برای پژوهش‌های مرتبط با پایان نامه‌های خود هستند. در نتیجه استفاده از سامانه آموزش مجازی تنها بخش اندکی از مشکلات دانشگاهیان را می‌تواند برطرف کند و در سایر موارد پاسخگو نیست.

به گزارش ایسنا، تعداد مبتلایان به کرونا در جهان از مرز یک‌میلیون نفر فراتر رفته است و تقریباً همه کشورهای دنیا و همه اقشار جامعه مانند استاد دانشگاه، پزشک، وکیل، دانشجو درگیر این بحران شده‌اند. دانشگاه نیز از جامعه جدا نیست و در این برهه زمانی سخت، کشور ما آماج فشارهای سنگین و ناعادلانه تحریم‌های ظالمانه نیز قرار گرفته است. امید داریم متولیان تصمیم گیر در کشور، سیاستی درست را اتخاذ کنند تا جامعه علمی کشور دچار آسیب‌های جبران‌ناپذیری نشود.