سقوط 97
قسمت دوم
بحران فروپاشی اقتصادی
ابراهیم نبوی

آیا گفته‌های رهبر ایران مبنی بر اینکه مشکلات اقتصادی ربطی به تحریم و مسائل خارجی ندارد، درست است، یا همچنانکه همواره و اغلب دولتهای اصولگرا گفته‌اند همه مشکلات اقتصادی ما ناشی از استکبار و موفقیت ما ناشی از نبوغ خودمان است؟ رهبر ایران همیشه وقتی دولت طرفدار خودش مشکل اقتصادی فراهم می‌کند استکبار را عامل مشکلات می‌داند و وقتی که دولتی که تا حدی سویه اصلاح طلبی دارد عامل مشکلات را دولت می‌داند. در دوران دولت احمدی نژاد در فاصله یک سال ارزش پول ایران سه برابر سقوط کرد و قیمت ارز چهار برابر شد، در شش ماه گذشته نیز همین اتفاق افتاده است. در بار پیشین رهبری عامل بحران را آمریکا و تحریم‌های بیرحمانه دانست و حالا آن را مستقل از استکبار می‌داند.
من معتقد نیستم، هیچکدام موضوع اصلی ما باشد. در واقع افزایش قیمت دلار ناشی از سیاست‌های ترامپ-سعودی و اسرائیل است، اما بحران اقتصادی ایران نه ربطی به دلار دارد و نه عامل آن استکبار است. مستقل از فشارهای خارجی بر ایران، و جدا از مجموعه مشکلاتی که در سیستم سیاسی و اجتماعی وجود دارد، بحران اقتصادی وارد مرحله پایانی خودش شده است.
این بحران از سالها قبل پیش بینی شده بود و افرادی مانند دکتر رنانی با صراحت و بطور مبسوط وضعیتی که در آن به سر می‌بریم را توضیح داده بودند. سیستم اقتصادی در ایران به دلیل دوگانگی که نه معلوم است دولتی است و نه خصوصی است، کشور را دچار فلج کرده است.
بطور خلاصه هزینه اداره کشور، فقط پرداخت دستمزد، یارانه و حقوق بازنشستگی به اندازه کل درآمد کشور است. این سیستم کارکرد ندارد و به تدریج دارد خودش را می‌بلعد. تنها امکان برای افزایش درآمد کشور افزایش درآمد از نفت است و قیمت نفت نیز به دلایل مختلفی که گفته شده افزایش نخواهد یافت. در نتیجه، روز به روز سیستم اقتصادی در مقابل صف عظیمی از بیکاران، افرادی که چند ماه است که حقوق‌شان را نگرفته‌اند و موسساتی که بخاطر بحران اقتصادی توان ادامه فعالیت ندارند مواجه می‌شود.
در واقع هزینه حکومت جمهوری اسلامی گرانتر از درآمد ایران است. این حکومت تمام بودجه کشور را می‌بلعد و هیچ پولی برای توسعه و برنامه‌ریزی که هیچ، حتی پرداخت‌های معمول کشور را هم باقی نمی‌گذارد. این مشکل طابق النعل بالنعل در دوره گارباچف رخ داده بود. دولت شوروی اینقدر هزینه بر شده بود که سیستم اقتصادی توانایی تامین آن را نداشت. اصلاح اقتصادی تنها راه بود، اما بقول موریس دوورژه اصلاحات الزاما منجر به آنچه حکومت می‌خواهد نمی‌شود.